9 marca 2023 r. zostały wprowadzone nowe, specjalne zasady dotyczące udzielania przez państwa Unii Europejskiej pomocy publicznej firmom, które inwestują w sektorach o kluczowym znaczeniu dla przejścia na gospodarkę o zerowej emisji netto. Umożliwiają one stosowanie w tym celu np. wysokich ulg podatkowych lub bezpośrednich dotacji.
- Regulacje te są jednak tymczasowe − będą obowiązywać tylko do 31 grudnia 2025 r. Każde z państw UE ma zatem wyjątkową okazję, aby wykorzystać ten czas na wsparcie krajowych firm inwestujących w produkcję pomp ciepła, turbin wiatrowych, paneli fotowoltaicznych, magazynów energii elektrycznej czy komponentów do tych urządzeń, zwiększając w ten sposób potencjał i konkurencyjność krajowego przemysłu „zielonych” technologii.
- Czas odgrywa tu istotną rolę, dlatego niektóre z państw, jak Francja i Niemcy, dzięki aktywności ich rządów, już korzystają z nowych możliwości. Niestety, nasz rząd nie podjął w tej sprawie żadnych działań. Im dłużej będzie z tym zwlekać, tym większe jest ryzyko, że polskie firmy będą zmuszone do rywalizacji na rynkach europejskich na nierównych warunkach.
- W tej sytuacji cztery stowarzyszenia reprezentujące krajowych producentów z sektora „zielonych” technologii: Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej, Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC), Stowarzyszenie Branży Fotowoltaicznej Polska PV (SBF) oraz Polskie Stowarzyszenie Magazynowania Energii (PSME) wystosowały list otwarty do Premiera Mateusza Morawieckiego, apelując o jak najszybsze wykorzystanie na rzecz polskich firm nowych unijnych regulacji.
Czas na budowanie przewagi przemysłowej
Regulacje wprowadzające tymczasowe zasady pomocy publicznej (państw członkowskich UE) dla kluczowych zeroemisyjnych technologii, które przyjęto 9 marca br., są to nadzwyczajne środki, mające zastosowanie tylko do 31 grudnia 2025 r. Dzięki nim rządy państw członkowskich, w tym polski rząd, otrzymały niedostępne wcześniej możliwości wspierania krajowych firm, których działalność służy rozwijaniu „zielonego” przemysłu, przyspieszeniu transformacji energetycznej, a w konsekwencji − zapewnieniu nam bezpieczeństwa klimatycznego i energetycznego. W ten sposób można istotnie wzmocnić krajowy i zarazem europejski potencjał przemysłu bezemisyjnego.
Poluzowanie dotychczasowych europejskich zasad pomocy państwa to oczywista odpowiedź na chińską hegemonię w zakresie technologii czystej energii i jej magazynowania. Dzięki silnemu impulsowi do krajowych inwestycji, państwa Unii mogą osiągnąć niezależność technologiczną w tych obszarach oraz odpowiednio zadbać o harmonijny rozwój produkcji i rynku – przez zagwarantowanie bezpieczeństwa dostaw, odpowiedniej kontroli parametrów jakościowych czy właściwych warunków serwisowania urządzeń. Już wkrótce dodatkowym wsparciem w budowaniu potencjału i konkurencyjności europejskiego przemysłu bezemisyjnego będzie rozporządzenie Net Zero Industry Act, którego projekt został przedstawiony przez Komisję Europejską 16 marca 2023 r.
Nowe regulacje UE ws. pomocy publicznej stanowią niepowtarzalną szansę dla państw, które aktywnie wspierają najbardziej przyszłościowe sektory związane z osiągnięciem neutralności klimatycznej, ale zarazem są istotnym zagrożeniem dla tych krajów, które wobec obecnych wyzwań pozostają bierne.
Kto może otrzymać wsparcie i w jakim zakresie?
Dzięki nowym zasadom pomocy publicznej, rządy państw UE dużo mocniej mogą dziś wspierać krajowe inwestycje na rzecz:
- produkcji urządzeń i sprzętu strategicznego, tj. baterii, paneli słonecznych, turbin wiatrowych, pomp ciepła i elektrolizerów,
- produkcji kluczowych komponentów do tych urządzeń,
- produkcji lub odzysku pokrewnych surowców krytycznych niezbędnych do wytwarzania ww. urządzeń i komponentów.
Pomoc może być udzielana w formie dotacji bezpośrednich lub w innej postaci: korzyści podatkowych, sybsydiowanych stóp oprocentowania nowych pożyczek lub gwarancji na nowe pożyczki.
Komisja Europejska proponuje w tym celu stworzyć odpowiedni system wsparcia finansowego − do określonego pułapu odsetka i nominalnej wysokości kosztów inwestycji, w zależności od jej lokalizacji i wielkości beneficjenta. I tak, w przypadku dotacji dla dużych przedsiębiorstw wsparcie może sięgać dla większości lokalizacji 35% kosztów kwalifikowanych, a dla inwestycji realizowanych na Dolnym Śląsku i w Wielkopolsce: 20%. Jeśli zaś pomoc ma postać korzyści podatkowych, pożyczek lub gwarancji, odsetek ten można zwiększyć dla poszczególnych lokalizacji o 5 punktów procentowych. Dodatkowo, gdy inwestycję realizuje małe przedsiębiorstwo, intensywność pomocy może być wyższa o 20 punktów procentowych, a gdy jest to średnie przedsiębiorstwo – o 10 punktów procentowych.
Polskie firmy czekają na ruch rządu
Stowarzyszenia reprezentujące polskich producentów z sektora technologii bezemisyjnych: Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej, Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła, Stowarzyszenie Branży Fotowoltaiczej POLSKA PV, oraz Polskie Stowarzyszenie Magazynowania Energii, zwracają uwagę, że od wejścia w życie nowych regulacji dotyczących pomocy publicznej minęły już niemal cztery miesiące. Polski rząd dotychczas nie podjął w tej sprawie żadnych działań. Dlatego organizacje te wystosowały list otwarty do Premiera Mateusza Morawieckiego, apelując, aby Polska jak najszybciej dołączyła do państw, które wykorzystują wszelkie możliwości wzmocnienia krajowego potencjału „zielonego” przemysłu.
Przedsiębiorcy liczą na szybką reakcję rządu, tym bardziej, że inne kraje UE rozpoczęły już odpowiednie przygotowania do wdrożenia nowych regulacji lub też wprowadzają konkretne rozwiązania. Wraz z upływem czasu rośnie ryzyko nierównej konkurencji polskich firm z firmami wspieranymi przez pozostałe państwa Unii Europejskiej.
Warto dodać, że pierwszym krajem UE, który skorzystał z rozluźnienia europejskich zasad pomocy państwa, była Francja. Wprowadzono tam specjalną ulgę podatkową, obowiązującą, zgodnie z nowymi regulacjami UE, do końca 2025 r. Efektem ma być wygenerowanie do 2030 r. prywatnych inwestycji w projekty przyjazne środowisku o łącznej wartości 23 mld EUR i jednocześnie stworzenie 40 tys. nowych miejsc pracy. Działanie francuskiego rządu ma też na celu ożywienie sektora przemysłowego w obliczu coraz większej presji ze strony firm amerykańskich wspieranych dotacjami podatkowymi tzw. ustawy IRA. Francuska ulga podatkowa obejmie wydatki kapitałowe firm na poziomie 25-40% inwestycji w elektrownie wiatrowe i słoneczne, pompy ciepła i akumulatory. Ponadto, w ramach nowej ustawy, przewiduje się udostępnienie 2 tys. hektarów pod nowe tereny przemysłowe i skrócenie o połowę czasu potrzebnego na zatwierdzenie nowego projektu przemysłowego, z 17. do 9. miesięcy.
List otwarty wysłany do Premiera Mateusza Morawieckiego 6 lipca 2023 r. dostępny jest TUTAJ.